shahriarkoochoolooha

مشروطه بانو نمایش ای است از حسین کیانی که این روزها در سالن اصلی تئاتر شهر در حال اجرا است . نمی دانم چرا ، ولی ؛ حسین کیانی همیشه برای من از یک سو ، یاد آور استاد بهرام بیضایی و از سوی دیگر یاد آور نمایش نامه های بازیخانه و پنهان خانه ی پنج در بوده و هست . ( این نمایش ها آثار دیگری است که از این هنرمند دیده یا خوانده ام . ) به خیال این که باری دیگر به تماشای نمایشی از همان جنس می نشینم و با توجه به نام نمایش ، به سالن اجرای نمایش رفتم .

چیزی که در ابتدا بسیار جلب توجه می نمود ، طراحی صحنه ای بود که توسط جلال تهرانی ، طراحی و اجرا شده بود .

مشروطه بانو ، قصه ی زنی را روایت می کند که به خون خواهی همسر کشته شده اش در بیست و هفت سال پیش و با نیت انتقام ، همراه با دختر و نوکرش سفری می کند . در مقصد اتفاقاتی رخ می دهد که هم برای او و هم برای تماشاگر شاید جالب و شگفت انگیز باشد اما در شکل روایت ، به نظر می رسد ، مخاطب با اثری مواجه است که مدت زمان طولانی ای را به معرفی شخصیت ها و مقدمه چینی اختصاص داده است . شاید اگر بازی خوب و روان بازیگرانی همچون آذر خوارزمی ، شهرام حقیقت دوست ، علی سلیمانی و ... به همراه طراحی صحنه ی شگفت انگیز و بسیار کارکردگرایانه ی نمایش که همچون بازیگری موفق در نمایش به ایفای نقش می پرداخت ، نبود ، تماشاگر کمتر درگیر نمایش می شد .

در ابتدای نمایش ، نوع گویش و دیالوگ نویسی همچنان ما را به یاد پنهان خانه ی پنج در و بازیخانه می اندازد اما به مرور زمان به شکلی پیش می رود که گویی نویسنده در تردید به سر می برد . چرا که گاهن دیده و شنیده می شود که دیالوگ ها از همان جنس دیالوگ های ابتدای نمایش و دیگر نمایش های کیانی نیست . شاید این تنها تفاوت میان نوع روایت و قصه پردازی کیانی در مشروطه بانو با دیگر کارهایش نباشد . چرا که در شکل روایت قصه ی مشروطه بانو ی طولانی که شاید منجر به خسته شدن مخاطب و رها کردن نمایش توسط وی گردد ، کیانی دست به ترفندی زده است که در آن نوعی طنازی ظریف و منحصر به فرد دیده می شود که بازیگران خوب این نمایش به درستی آن را درک نموده و از آن در جهت همراه نمودن هر چه بیشتر تماشاگر استفاده می کردند . البته این استفاده از طنز فقط به جهت همراه کردن تماشاگر نیست . چرا که گاهن از این ترفند برای پرداختن به موضوعاتی استفاده شده که فاصله ی بسیار زیادی با طنازی با هدف همراه کردن تماشاگر دارد .

پرداختن نصفه و نیمه و هم زمان به موضوعات میهن پرستی ، دینی و ملی مذهبی ، انتقام و عشق از دیگر نکات قابل توجه مشروطه بانو می باشد که به نظر می رسد حسین کیانی را به جمع نویسندگان به اصطلاح حرفه ای نزدیک تر می کند .

شاید نام نمایش برای مخاطبین این نمایش پیش زمینه ای از اتفاقات دوران مشروطیت به وجود آورده باشد اما در حین دیدن نمایش متوجه می شویم که کیانی قصد پرداختن به اتفاقات مشروطیت نداشته و ندارد بلکه این موضوع خمیر مایه ای به نظر می رسد در دست نویسنده برای ارتباط با مخاطب و پرداختن به موضوعات مرتبط و مشابه . از این رو به نظر نگارنده در این نمایش نباید به دنبال وقایع تاریخی گشت بلکه باید به دنبال نگاه خاص نویسنده به موضوعات مطرح شده در اثر بود . استفاده از نماد و نشانه ، از جمله موادی است که در تمام فعالیت های تئاتری کیانی ، از گذشته تا به حال وجود دارد . شاید همین برخورد نمادین با موضوعات مطرح شده و فهم صحیح آن از این منظر از سوی جلال تهرانی بوده که اولین جرقه های ایده ی اجرای طراحی صحنه را در ذهن خلاق طراح بوجود آورده باشد . طراحی صحنه ای که علاوه بر تاکید بر زیبایی شناسی و فضا سازی ، کاملا کارکرد گرایانه و هماهنگ در فرم و محتوا به نظر می رسد که مشخصه ی ویژه ی نگاه جلال تهرانی است . چند وجهی بودن دکور برای سهولت در تغییر صحنه ها ( مکان ها ) ، استفاده از رنگ ها ، نماد ها و نشانه های لازم و گزیده در عین سادگی و ظرافت و ایجاد عمق و اختلاف سطح همراه با هماهنگی با دیگر عناصر نمایش که نشان از ذوق سرشار طراح دارد ، از مشخصات ویژه ی طراحی صحنه و در کل این نمایش است .

صرف نظر از میزان سن های اجباری از سوی طراح صحنه ، در بسیاری از زمانها شلختگی ای به چشم می خورد که آزار دهنده است . مخصوصا وقتی به کلیت دویدن های مکرر تک تک بازیگران در زمان های مختلف نمایش نگاه میکنیم ، این شلختگی بیشتر خود را نمایش می دهد .

اما چیزی که بیش از همه در کنار طراحی صحنه ی نمایش مشروطه بانو جلوه نمایی می کند ، به نظر نگارنده ی این سطور ، بازی های نرم و روان بیشتر بازیگران این نمایش است که نشان از قدرت ، کیفیت و کاربلدی آنها دارد که در این میان می توان از هنرمندانی چون رویا نونهالی ، شهرام حقیقت دوست ، هومن سیدی ، علی سلیمانی ، محمودجعفری ، سیامک صفری و . . . نام برد .

در پایان ، به نظر نگارنده ، مشروطه بانو را می توان با نمره ی خوب در کارنامه ی تئاتری حسین کیانی به حساب آورد ، هر چند این نمره از دیگر نمرات مطلوب کارنامه ی این هنرمند فاصله دارد .

رضا شیرازی